Ιστορικό:
Από το 2005 μέχρι σήμερα, το ΣτΕ έχει εκδώσει σειρά αποφάσεων, με τις οποίες αμφισβητεί τη διαδικασία οριοθέτησης των οικισμών κάτω από 2.000 κατοίκους. Με αυτές έκρινε ότι η οριοθέτηση -που λάμβανε χώρα από το 1985 από τους Νομάρχες- πραγματοποιείτο χωρίς αρμοδιότητα, καθώς και ότι η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε ήταν επιστημονικά ανεπαρκής και μη αποδεκτή.
Στο πλαίσιο της νομολογίας αυτής, ακυρώθηκαν τα όρια οικισμών στο Ρέθυμνο (2017), στο Πήλιο (2019) και στην Πάρο (2022), ενώ δυνητικά τίθενται σε αμφισβήτηση όλα τα όρια οικισμών της ελληνικής Επικράτειας που έχουν θεσμοθετηθεί μετά το 1983.
Τι κάνει το ΠΔ:
Με το νέο Προεδρικό Διάταγμα (ΠΔ), θεσμοθετήθηκαν για πρώτη φορά οι προδιαγραφές οριοθέτησης των οικισμών με μια ενιαία και συστηματική διαδικασία για το σύνολο της χώρας. Καθορίζεται ένα σαφές, συνεκτικό και ασφαλές πλαίσιο που περιλαμβάνει τους γενικούς όρους δόμησης και τις επιτρεπόμενες χρήσεις γης, λαμβάνοντας υπόψη τα χαρακτηριστικά και την ιστορική εξέλιξη κάθε οικισμού. Ουσιαστικά, επιλύεται μια εκκρεμότητα που υπήρχε στο πολεοδομικό μας δίκαιο εδώ και δεκαετίες, δημιουργώντας συνθήκες ανασφάλειας και αβεβαιότητας για όλους τους οικισμούς της χώρας.
Επιπλέον, με το ΠΔ ενοποιούνται και επικαιροποιούνται δύο προηγούμενες νομοθεσίες: η πρώτη (1981) αφορά τους οικισμούς προ του 1923 που ρύθμιζε τα σχέδια πόλεων και η δεύτερη (1985) αφορά τους μεταγενέστερους του 1923 οικισμούς με πληθυσμό κάτω των 2.000 κατοίκων.
Από το πεδίο εφαρμογής του ΠΔ εξαιρούνται οι νέοι οικισμοί μετά το 1983, καθώς και οι παραλιακοί οικισμοί που εντάσσονται σε Ζώνες Οικιστικού Ελέγχου (ΖΟΕ) σε συγκεκριμένες περιφέρειες όπως η Αττική, η Εύβοια, η Κορινθία, η Θεσσαλονίκη, η Πιερία και η Χαλκιδική.
Τι αλλάζει το ΠΔ άμεσα:
Το ΠΔ δεν έχει άμεση εφαρμογή και θα τεθεί σε ισχύ μόνο όταν επανεγκριθούν τα όρια των οικισμών αυτοτελώς ή μέσω των υπό εκπόνηση Τοπικών και Ειδικών Πολεοδομικών Σχεδίων, στο πλαίσιο του προγράμματος «Κωνσταντίνος Δοξιάδης».
Κατά την επεξεργασία του ΠΔ, το ΣτΕ επιβεβαίωσε την ανάγκη διαχωρισμού ζωνών (Α, Β και Β1) εντός του οικισμού και τη θέσπιση διακριτών όρων και περιορισμών δόμησης για την καθεμία ξεχωριστά. Ωστόσο, απέρριψε τα αδόμητα διάσπαρτα, αραιοκατοικημένα τμήματα (γνωστά ως Ζώνη Γ), καθώς η σύνδεση με τον υπόλοιπο οικισμό κρίθηκε ότι δεν είναι οργανική και ζήτησε από το ΥΠΕΝ να επανέλθει με νέο σχέδιο ΠΔ αφαιρούμενης της ζώνης Γ και με επιστημονική τεκμηρίωση.
Σε κάθε περίπτωση, η απόφαση του ΣτΕ δεν επηρεάζει τα ήδη δομημένα ακίνητα, ενώ οι διατάξεις του ΠΔ εφαρμόζονται μόνο μετά την έκδοση του ειδικού ΠΔ οριοθέτησης για κάθε οικισμό.
Παράλληλα, μέσα στα όρια του οικισμού που θα περιλαμβάνει τις ζώνες Α, Β, Β1, δεν αλλάζει τίποτα ως προς τα όρια αρτιότητας, τα οποία παραμένουν ίδια με τα σημερινά. Οι Υπηρεσίες Δόμησης θα συνεχίσουν να εκδίδουν οικοδομικές άδειες, όπως συμβαίνει μέχρι σήμερα. Το ίδιο ισχύει και για τα δομημένα ακίνητα της Ζώνης Γ.
Τι θα γίνει με τα αδόμητα ακίνητα στη Ζώνη Γ:
Ως προς τα αδόμητα ακίνητα της Ζώνης Γ, το νέο πλαίσιο θα εφαρμοστεί μόνο όταν εγκριθεί νεότερο ΠΔ είτε με την θεσμοθετηση των ΤΠΣ και ΕΠΣ είτε για κάθε έναν οικισμό ξεχωριστά.
Παράλληλα, ενώ ο πολεοδομικός σχεδιασμός εξελίσσεται, το ΥΠΕΝ προωθεί ασφαλή νομοθετική ρύθμιση, ώστε να δώσει λύση που θα έχει ως αποκλειστικό στόχο την ενσωμάτωση ακινήτων που έχουν πραγματική, λειτουργική και γεωγραφική σχέση με τον οικιστικό ιστό βάσει επιστημονικών κριτηρίων. Με αυτόν τον τρόπο, θα προστατευθούν μελλοντικά όλοι οι οικισμοί της χώρας από πιθανές προσφυγές και θα εδραιωθεί η ασφάλεια Δικαίου στον πολεοδομικό σχεδιασμό.
Ο συνολικός κυβερνητικός σχεδιασμός για την πολεοδομική μεταρρύθμιση της χώρας:
Η Κυβέρνηση και το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας εκπονεί σε όλη τη χώρα το εμβληματικό Πρόγραμμα «Κωνσταντίνος Δοξιάδης».
Για πρώτη φορά μπαίνει τάξη στον χώρο με σαφείς κανόνες, με προϋπολογισμό που αγγίζει το ένα δισεκατομμύριο ευρώ και αφορά πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Εκπονούνται:
227 Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια για 731 Δημοτικές Ενότητες
18 Ειδικά Πολεοδομικά Σχέδια για 99 Δημοτικές Ενότητες
12 Αυτοτελείς Μελέτες Οριοθέτησης Οικισμών
Αυτοτελής Μελέτη για Ζώνες Υποδοχής Συντελεστή Δόμησης (Ζ.Υ.Σ.), καθώς και
Αυτοτελής Μελέτη Χαρακτηρισμού Δημοτικών Οδών
H Κυβέρνηση υλοποιεί μια εμβληματική πολεοδομική μεταρρύθμιση για την οργάνωση του χώρου στο 80% της Επικράτειας.
